Là loài cây cỏ, dễ sống, có thể bắt gặp cây mã đề mọc hoang khắp nơi ở Việt Nam. Trong dân gian, thường được chúng ta dùng để nấu canh, cây có vị mát, tính bổ. Thế nhưng, ngoài dùng để chế biến món ăn, cây mã đề còn mang lại nhiều công dụng khá bất ngờ.
Cây mã đề và đặc điểm
Cây mã đề hay còn được gọi là cây bông mã đề, xạ tiền thảo, rau mã đề, bông lá đề… là loại cây quen thuộc ở nhiều khu vực. Trong Đông y, đây là loại dược liệu có công dụng hiệu quả trong việc điều trị nhiều bệnh lý khác nhau.
Là loài cây có lá mọc so le, hình bầu dục hay hình trứng ngược, hầu như không cuống, dài 3 – 4 cm, rộng 1-2 cm, mép có răng cưa, phiến lá dày, láng ở mặt trên, mặt dưới xanh nhạt hơn mặt trên, vò có mùi thơm.
- Mã đề có tên khoa học là Plantago major L., Họ Mã đề – Plantaginaceae, còn có tên gọi khác là Xa tiền. Cây mọc hoang và được trồng ở nhiều nơi trên khắp nước ta.
- Cây Mã Đề là loại cây cỏ, sống lâu năm, thân ngắn. Lá mọc ở gốc bài trí hình hoa thị, có cuống dài và rộng. Phiến lá hình thìa hay hình trứng, có gân dọc theo sống lá.
- Hoa mọc thành bông có cán dài, hướng thẳng đứng. Hoa mã đề lưỡng tính, 4 lá đài xếp theo và dính nhau ở gốc.
- Quả mã đề là quả hộp, trong chứa nhiều hạt màu nâu đen bóng. Mỗi quả có 8 – 13 hạt.
(Theo Wikipedia)
Cây mã đề thường mọc ở đâu
Mã đề là loài cây cỏ, dễ sống, cây mọc hoang khắp nơi ở Việt Nam, Trung Quốc, Thái Lan, Ấn Độ, Campuchia và nhiều nước khác.
Toàn cây, lá, hạt… đều có thể sử dụng làm thuốc.
Lá cây mã đề thường được thu hoạch vào tháng 4-7, hạt thu hoạch tháng 6-8, cắt những bông thật già, phơi khô, vò sát trên sàng rồi sẩy sạch, sau đó tiếp tục phơi khô cho đến khi độ ẩm còn 10%.
Cây mã đề, giải mã những công dụng
Trị viêm đường tiết niệu: Lấy lá mã đề khô, bồ công anh, kim tiền thảo mỗi thứ 20g, cỏ nhọ nồi 15g, 10g cam thảo, 15g rễ cỏ tranh sắc uống. Uống liên tục 15 ngày với bài thuốc này sẽ có hiệu quả.
Trị sỏi thận: Lấy cây mã đề khô, diếp cá, kim tiền thảo mỗi thứ 20g, sắc uống với 1 lít nước. Mỗi ngày sắc 1 thang, chia làm 2 lần uống. Dùng kiên trì sẽ làm tan sỏi, không còn đau thắt, khó chịu.
Trị bệnh tiêu chảy: Dùng lá mã đề, nhọ nồi, rau má, mỗi vị 30g sắc uống. Đun đến khi thuốc sắc đặc thì lấy uống.
Trị táo bón, kiết lỵ: Lấy 25g bông mã đề, mướp đắng nấu nước uống sẽ không còn đi nặng. Hoặc có thể lấy cây mã đề tươi nấu cháo sẽ đi ngoài dễ dàng.
Trị bệnh gan: Lấy 20-30g lá mã đề khô, sắc nước hoặc pha trà uống mỗi sáng. Uống kiên trì mỗi ngày giúp gan giải độc và thanh lọc cơ thể.
Chữa viêm bàng quang: Chuẩn bị 1 nắm lá mã đề tươi hoặc 300g cây mã đề khô. Làm sạch dược liệu trước khi sử dụng rồi để ráo nước. Đun cùng 1 lít nước, đun sôi rồi để nhỏ lửa, tiếp tục đun trong khoảng 30 phút cho tới khi chỉ còn khoảng 400ml thì tắt bếp. Sử dụng phần thuốc đó 3 lần trong ngày. Kiên trì áp dụng để thấy được hiệu quả của dược liệu.
Hoặc lấy 12g mã đề, 12g phục linh, 12g hoàng liên, 12g hoàng bá, 12g rễ cỏ tranh, 8g bán hạ chế, 8g hoạt trạch, 8g trư kinh, 8g mộc thông. Rửa sạch, sơ chế các thảo dược đã chuẩn bị. Sắc cùng 700ml nước, đun lửa nhỏ, đun cho tới khi chỉ còn khoảng 300ml thì tắt bếp. Chia nước thành 2-3 lần uống và sử dụng trong ngày. Cây mã đề nấu nước uống cùng các dược liệu khác có hiệu quả trong việc hỗ trợ điều trị viêm bàng quang.
Trị mụn, vết côn trùng cắn: Rửa thật sạch lá mã đề tươi, giã dập dược liệu. Vệ sinh vị trí bị mụn nhọt và những vùng xung quanh. Đắp lá mã đề giã dập lên vết mụn rồi sử dụng một miếng vải nhỏ băng bó lại. Giữ trong khoảng 30 phút hoặc 1 tiếng rồi có thể tháo băng.
Điều trị phù thũng: Chuẩn bị 30g mã đề, 20g phục linh bì, 20g vỏ bí xanh, 15g đại phúc bì. Làm sạch tất cả những nguyên liệu trên trước khi sắc thuốc. Đun cùng với 1 lít nước, đun cạn chỉ còn khoảng 300ml thì tắt bếp. Chia thành nhiều lần uống và sử dụng trong ngày để đảm bảo được hiệu quả sử dụng. Cần phải sử dụng thường xuyên để đạt được hiệu quả tốt nhất.
Trị sỏi thận, sỏi bàng quang: Chuẩn bị 30g mã đề, 30g ngư tinh thảo, 30g kim tiền thảo. Đun tất cả các dược liệu cùng với 700ml nước. Đun sôi rồi để thật nhỏ lửa, đun cho tới khi các dưỡng chất của dược liệu ngấm ra thuốc thì tắt bếp. Chia thuốc thành 2 lần và sử dụng ngay trong ngày.
Trị nám: Chuẩn bị một nắm lá mã đề tươi hoặc 15g – 20g dược liệu khô. Rửa sạch dược liệu trước khi sắc thuốc rồi để ráo nước. Đun cùng 400ml nước và đun nhỏ lửa trong vòng 30 phút rồi tắt bếp. Bỏ bã và chắt thuốc, sử dụng luôn trong ngày.
Chữa rắn cắn: Nhai kỹ ngọn mã đề tươi và nuốt lấy phần nước. Phần bã còn lại phải đắp lên vết thương bị rắn cắn. Tuy nhiên, phương pháp này chỉ có thể sơ cứu cơ bản trong tình thế cấp bách. Để có thể chữa được rắn cắn, cần phải nhanh chóng đưa người bệnh tới những cơ sở y tế gần nhất để có những biện pháp can thiệp kịp thời, tránh tình trạng chuyển biến nặng hơn.
Trị ho, tiêu đờm hiệu quả: Chuẩn bị 1 nắm mã đề tươi hoặc đã bào chế khô. Sắc dược liệu cùng với khoảng 600ml nước, đun khoảng 20-25 phút thì tắt bếp. Lọc bỏ bã và chắt lấy nước, sử dụng ngay trong ngày và không để thuốc qua đêm.
Hoặc dùng 10g thân mã đề khô, 2g cam thảo, 2g cát cánh. Làm sạch các dược liệu rồi đun với 600ml nước. Đun sôi và để nhỏ lửa, tiếp tục đun trong 20 phút thì tắt bếp và sử dụng. Chia thuốc thành 3 lần uống trong ngày và sử dụng cho tới khi tình trạng ho giảm hẳn.
Dùng cây mã đề thế nào cho hiệu quả
Cây mã đề là một loại thảo dược không có độc tính, có tính bổ, mát nên hoàn toàn có thể sử dụng như nước trà để uống hàng ngày. Bạn có thể dùng theo cách thuốc sắc hoặc trà hãm. Sử dụng khoảng 50 gram mã đề khô với 1.5 lít nước.
Ngoài ra cây mã đề cũng có thể sử dụng theo kiểu cô đặc, dùng 20 – 40 gram cho 1.5 lít nước, đun sôi nhỏ lửa cho tới khi còn 500 ml nước, tạo thành dạng siro dùng 2 lần một ngày.
Cây thuốc mã đề dùng tốt nhất là vào buổi sáng, sau khi ăn 30 phút.
Pha trà:
- Bước 1: Dùng một nhúm cây mã đề (10g) khô cho 150 ml nước
- Bước 2: Đổ nước sôi vào trà, tráng qua trà một lượt rồi đổ nước này đi.
- Bước 3: Cho nước sôi vào ấm, pha trà theo tỉ lệ như thường lệ, đợi 5-7 phút cho nước ngấm vào trà. Thưởng thức khi trà còn ấm mùi vị sẽ thơm ngon hơn.
Cách nấu trà:
- Nếu không có thói quen nhâm nhi ly trà vào mỗi sáng thì cũng có thể sử dụng cây mã đề để nấu nước uống thay nước hàng ngày sẽ rất tốt cho sức khỏe.
- Mỗi ngày lấy khoảng 50g cây mã đề phơi khô đem nấu với 1.5 lít nước uống.
Những lưu ý cần biết
Mã đề có nhiều công dụng là thế nhưng không phải ai và đối tượng nào cũng dùng được. Có một vài lưu ý nhỏ sau đây:
- Trẻ em dưới 3 tuổi tuyệt đối không sử dụng những bài thuốc từ mã đề.
- Không được phép tự ý kết hợp mã đề với thuốc Tây hay những dược liệu khác khi chưa có chỉ định của bác sĩ và các chuyên gia.
- Không sử dụng các chất kích thích như rượu, bia trong quá trình điều trị bằng dược liệu mã đề, sẽ ảnh hưởng tới hiệu quả mà thảo dược này mang lại.
Nắm được công dụng của cây mã đề sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn những lợi ích mà loài thảo dược này mang lại. Từ đó, linh hoạt hơn trong việc tận dụng nó để chữa những bệnh lý mà cá nhân và người thân mắc phải. Tuy nhiên, trong một phạm vi nhất định, bài viết chỉ mang tính chất tham khảo tương đối. Khi người bệnh gặp phải bất kỳ một bệnh lý nào, tốt nhất nên nhanh chóng đến gặp các chuyên gia cũng như bác sĩ đầu ngành để có những tư vấn và hướng dẫn hợp lý và đúng đắn hơn.